Ból brzucha – jakie badania można wykonać, nie mając możliwości wizyty u lekarza?

Lek. med. Andrzej Dubik

Ból jest bardzo ważnym objawem z biologicznego punktu widzenia. Skłania do unikania bodźców, które go wywołują, a także do poszukiwania przyczyn go wywołujących.

Ból brzucha wynika z podrażnienia zakończeń czuciowych nerwów układu autonomicznego (tzw. ból trzewny) lub nerwów układu somatycznego – ból somatyczny.

Ból somatyczny – najczęściej możliwy do zlokalizowania, potrafimy dokładnie pokazać, gdzie nas boli, często towarzyszy mu wzmożone napięcie mięśniowe (tzw. obrona mięśniowa), przeczulica skórna. Może wynikać z zapalenia wyrostka robaczkowego, perforacji wrzodu czy uwięźniętej przepukliny.

Ból trzewny – jest z kolei trudny do umiejscowienia, często z towarzyszącymi objawami takimi, jak niepokój, kołatanie serca i poty. Wynika on z podrażnienia receptorów w jamie brzusznej z powodu wzrostu napięcia ścian, skurczu mięśni gładkich dróg moczowych, żółciowych lub jelit. Może on wynikać z chorób organicznych, takich jak kolka żółciowa, kolka nerkowa lub z tzw. zaburzeń czynnościowych, takich jak czynnościowy ból brzucha lub zespół jelita nadwrażliwego.

Ból brzucha można podzielić z uwagi na czas jego trwania na ból ostry lub przewlekły (trwający powyżej 2 tygodni).

Ostry ból brzucha często ma przyczynę chirurgiczną, wymaga szybkiej diagnostyki i zdecydowanego leczenia. Przewlekły ból brzucha – bardzo częsty objaw wśród osób w każdym wieku to trudny problem zarówno dla lekarza, jak i pacjenta.

Biorąc pod uwagę bardzo szerokie spektrum chorób mogących powodować ból brzucha, samodzielne zaplanowanie badań diagnostycznych jest niezwykle kłopotliwe i kosztochłonne.
Nie mając możliwości wizyty lekarskiej, nie wykonamy np. badania usg jamy brzusznej czy też innych badań obrazowych. Nie mamy także możliwości wykonania badań inwazyjnych, takich jak gastroskopia czy kolonoskopia.

W diagnostyce planowanej samodzielnie należałoby się skupić wyłącznie na badaniach laboratoryjnych mających na celu wykluczeniu wielu chorób mogących powodować ból brzucha. W badaniu krwi należałoby się zastanowić nad morfologią, CRP, ALT, bilirubiną, amylazą, przeciwciałami tTG IgA (transglutaminazą tkankową – badanie przesiewowe w kierunku choroby trzewnej), u osób dorosłych przeciwciałami przeciwko Helicobacter pylori (obecność tej bakterii można również diagnozować na podstawie badania kału).

Proponowałbym wykonanie badania ogólnego moczu oraz badanie kału – np. oznaczenie kalprotektyny (badanie mające na celu wykluczenie nieswoistej choroby zapalnej jelit) czy też krwi utajonej w kale.

Pamiętając jednak, że ból brzucha może być spowodowany wieloma różnymi chorobami, których nie sposób wymienić w tej poradzie, w przypadku ostrego bólu brzucha lub uciążliwego przewlekłego bólu brzucha porada lekarska – czy to osobista, czy też w postaci telewizyty – wydaje się być niezbędna.