Ból brzucha – jak postępować, nie mając możliwości wizyty u lekarza?

Lek. med. Andrzej Dubik

Przyczyny bólu brzucha mogą mieć podłoże organiczne, tzn. wynikać z choroby narządów jamy brzusznej, np. z zapalenia żołądka, kamicy nerkowej czy dróg żółciowych, zapalenia wyrostka robaczkowego czy tzw. uchyłka Meckela. Jednak statystycznie najczęstszą przyczyną dolegliwości bólowych brzucha są tzw. zaburzenia czynnościowe – czynnościowy ból brzucha bądź zespół jelita nadwrażliwego. Nazwa czynnościowe wynika z tego, że dolegliwościom tym nie towarzyszą, odchylenia w badaniach laboratoryjnych czy też obrazowych. Dolegliwości wynikają z zaburzonej (najczęściej wzmożonej) czynności mięśni gładkich przewodu pokarmowego.

U osób starszych przewlekły ból brzucha jest 4. co do częstości przyczyną zgłaszania się do lekarza POZ. Osoby te często mają liczne choroby towarzyszące, co zazwyczaj utrudnia diagnostykę lub leczenie.

W sytuacji, gdy ból brzucha pojawia się nagle, jest bardzo nasilony, zlokalizowany, towarzyszą mu wymioty, krew w kale, gorączka lub stan podgorączkowy, zatrzymanie gazów lub stolca, żółtaczka, a osoba chora jest wyraźnie cierpiąca, unika poruszania się, jest to powód do szczególnego niepokoju i kontaktu z lekarzem. Powyższe objawy sugerują tzw. ostry brzuch. Jest to sytuacja, kiedy osobie chorej powinna być jak najszybciej udzielona pomoc. Często leczona jest w sposób chirurgiczny. Przyczyny są różne i zależne od wieku, jednak należy pamiętać, że ostry ból brzucha może występować zarówno u niemowlęcia, jak i osoby starszej.

W przypadku bólu przewlekłego, którego przyczyną nie są choroby organiczne, należy w leczeniu zacząć od tzw. sposobów domowych. Warto spożywać posiłki regularnie, w niezbyt dużych ilościach, powinno unikać się alkoholu i palenia tytoniu. Posiłki należy przyprawiać ziołami mającymi działanie rozkurczowe i regulujące perystaltykę – bazylia, estragon, mięta, cząber. Polecane jest prowadzenie aktywnego trybu życia. Spożywając posiłki, należy zwracać uwagę, czy istnieją pokarmy, po których dolegliwości bólowe ulegają nasileniu – być może ból wynika z nietolerancji pokarmowych.

Gdy dolegliwości nasilają się, pomóc mogą leki rozkurczowe, niesterydowe leki przeciwzapalne, w niektórych sytuacjach leki zmniejszające kwaśność soku żołądkowego. Innym farmaceutykiem mogącym mieć zastosowanie w przewlekłym bólu brzucha może być trimebutyna – lek normalizujący motorykę dróg żółciowych i jelit.
Pamiętać należy, że bez kontaktu z lekarzem leki te nie powinny być stosowane przewlekle: niesterydowe leki przeciwzapalne maksymalnie przez kilka dni, leki z grupy IPP do maksymalnie dwóch tygodni.

Każdy ból brzucha ostatecznie powinien być skonsultowany z lekarzem, gdyż może wynikać z różnego rodzaju chorób organicznych i należy go leczyć przyczynowo, a nie tylko objawowo.