Ból brzucha i zaparcie stolca – jak postępować, nie mając możliwości wizyty u lekarza?

Lek. med. Andrzej Dubik

Istnieje wiele definicji zaparcia. Cechami wspólnymi jest oddawanie stolca z bólem i wysiłkiem, uczuciem niepełnego wypróżnienia, rzadziej niż 2 razy w tygodniu. Szacuje się, że trudności z defekacją występują u ok. 30% populacji, a na uporczywe zaparcie uskarża się od 2 do 6% ludzi.

Przyczyny zaparcia mogą być różnorakie: najczęściej jest to tzw. zaparcie idiopatyczne, rozpoznawane u ponad 90% osób – do tej grupy zaliczamy zaparcie czynnościowe, zespół jelita drażliwego mającą postać zaparciową. W diagnostyce zaparcia należy wziąć pod uwagę choroby jelita grubego (np. nowotwory u osób > 50. r.ż) czy przepukliny. Różnego rodzaju choroby odbytu, stosowanie leków (np. przeciwbólowych, przeciwdepresyjnych, przeciwpadaczkowych, przeciwnadciśnieniowych, doustnych leków antykoncepcyjnych). Choroby miednicy mniejszej – guzy jajnika, endometrioza, choroby układu nerwowego, cukrzyca, niedoczynność tarczycy, ciąża, depresja, jadłowstręt psychiczny.

U osób dorosłych, zwłaszcza powyżej 50. r.ż., zaparcie jako nowy objaw zawsze powinno budzić czujność diagnostyczną i powinno być zgłaszane lekarzowi rodzinnemu.

Leczenie zaparcia w każdym przypadku jest możliwe.

• leczenie zaczynamy zawsze od zapewnienia odpowiedniej ilości błonnika w diecie (przynajmniej 20-30 g na dobę), odpowiedniej ilości spożywanych płynów i aktywności fizycznej. Zwiększenie ilości błonnika może jednak powodować wzdęcia, przelewanie w brzuchu, kurczowy ból brzucha,
• jeśli jest to możliwe, należy pod kontrolą lekarską odstawić lub zmodyfikować leki mogące powodować zaparcie,
• podstawą leczenia zaburzeń czynnościowych jest trening defekacji (próba parcia na stolec w spokoju, bez pośpiechu, o stałej porze dnia, najlepiej po dużym posiłku),
• leczenie farmakologiczne można podzielić na leki dostępne bez recepty i leki na receptę.

Leki OTC to m.in. leki z grupy makrogoli oraz laktuloza. Są to leki bezpieczne w stosowaniu, mające niewiele działań niepożądanych , niepowodujące zaparcia po odstawieniu, mogą być stosowane systematycznie i długotrwale. Są te leki działające osmotycznie, tzn. wiążą wodę w świetle jelita, zmiękczające stolec. Nie wchodzą w interakcje z innymi lekami. Stosując te leki, należy pamiętać o przyjmowaniu odpowiednio dużej ilości płynów (w przeciwnym razie ich działanie będzie słabe).

Innymi lekami stosowanymi w leczeniu zaparcia są np. parafina płynna czy menthoparafinol. Substancje te mają działanie poślizgowe, w ten sposób ułatwiając defekację. Nie powinny być stosowane przewlekle z uwagi na zmniejszenie wchłaniania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.

Leki o działaniu drażniącym – olej rycynowy, kora kruszyny, senes – są to substancje skuteczne, natomiast ich długotrwałe stosowanie może powodować zaparcie w mechanizmie przyzwyczajenia. Podobnie wywoływanie wypróżnienia poprzez leki podawane doodbytniczo (lewatywa) jest skuteczną metodą leczniczą, która jednak powinna być stosowana możliwie jak najrzadziej.

Należy podkreślić, że poza niefarmakologicznym postępowaniem podstawowym lekiem powinny być leki osmotyczne, tj. makrogole i laktuloza.